Beschermende observatiemaatregel
25% van onze cliënten valt onder de beschermende observatiemaatregel. Daarom vinden we het belangrijk om hierover te informeren.
Nieuwe wet sinds 2025
Andere termen, meer respect
Sinds 1 januari 2025 geldt een nieuwe wet die personen met een psychiatrische aandoening moet beschermen. Zo werden de regels rond gedwongen opname aangepast en spreekt de wet nu met meer respect over patiënten.
Voortaan spreken we over een ‘persoon met een psychiatrische aandoening‘ in plaats van een ‘geesteszieke’. Dit helpt stigmatisering tegengaan.
‘Gedwongen opname’ heet nu een ‘beschermende observatiemaatregel‘. De nadruk ligt zo op de zorg voor en veiligheid van de persoon, minder op de beperking van iemands vrijheid.
Nieuwe aanpak voor bescherming en behandeling
Twee mogelijke beschermingsmaatregelen.
Enkel de procureur des Konings of de vrederechter kan een beschermingsmaatregel opleggen. Er bestaan twee soorten:
Vrijwillige behandeling onder voorwaarden (VBOV)
Bron: Vlaams patiëntenplatform
Je behoudt als patiënt de controle over de behandeling (vrijwillig dus) maar tegelijk stem je in met enkele voorwaarden en het behandelplan dat je samen met de behandelend arts opstelt.
Een basisvoorwaarde is dat je je residentieel (met verblijf) of ambulant (zonder verblijf) laat behandelen. Bijkomende voorwaarden kunnen gaan over de locatie van de behandeling, het naleven van gedragsregels of het volgen van een medicatieschema.
Beschermende observatiemaatregel
Bron: Vlaams patiëntenplatform en Justitie.Belgium
Een beschermingsmaatregel kan alleen worden opgelegd wanneer aan drie voorwaarden is voldaan:
- Je hebt een psychiatrische aandoening die ervoor zorgt dat je volledig of gedeeltelijk wilsonbekwaam bent.
- Er is een gevaar voor jezelf of anderen.
- Er is geen alternatieve behandeling mogelijk.
-
Wat houdt de beschermende maatregel in?
De beschermende observatiemaatregel vindt steeds plaats in een residentiële instelling.
Dat is een instelling die een observatie mogelijk maakt en voldoende veiligheidsgaranties biedt voor de te beschermen persoon en de samenleving. Indien nodig kunnen externe diensten tussenkomen.
Tijdens de beschermende observatiemaatregel wordt de persoon met een psychiatrische aandoening bewaakt, grondig onderzocht en behandeld, rekening houdend met de beperkte duur van de maatregel.
-
Duur, verlenging en herziening
De duur van de beschermende observatiemaatregel mag niet langer zijn dan 40 dagen.
Als een klinische evaluatie in het kader van een spoedprocedure de beschermende observatiemaatregel voorafgaat, beginnen de 40 dagen te lopen vanaf de start van de klinische evaluatie.
Verlenging
Indien de toestand van de persoon met een psychiatrische aandoening een verlenging van de beschermende observatiemaatregel vereist, kan de rechter, op basis van een omstandig verslag van de arts-diensthoofd, de beschermende observatiemaatregel verlengen.
Die verlenging is beperkt tot maximaal één jaar.
Herziening van de verlenging
De verlenging kan op elk moment herzien worden door:
- de rechter zelf;
- of op verzoek van de persoon met een psychiatrische aandoening;
- of op verzoek van enige belanghebbende.
Een verklaring van een arts moet het verzoek tot herziening steunen.
-
Verlaten van de instelling
De persoon met een psychiatrische aandoening kan, op grond van een beslissing van een arts van de dienst en onder zijn gezag en verantwoordelijkheid, voor beperkte tijd de instelling verlaten. Dat kan alleen of onder begeleiding.
De persoon kan ook deeltijds in de instelling verblijven, overdag of ’s nachts. Met instemming van de arts kan de persoon beroepsarbeid verrichten buiten de instelling.
-
Ontvluchting
Indien de persoon met een psychiatrische aandoening tijdens de beschermende observatiemaatregel de instelling ontvlucht, wordt de maatregel opgeschort tijdens de periode van ontvluchting.
Wanneer de persoon met een psychiatrische aandoening wordt teruggevonden vóór het verstrijken van de duur van de beschermingsmaatregel, wordt de beschermende observatiemaatregel voortgezet zoals voorheen, zonder uitbreiding van de voorziene duur.
Indien de persoon met een psychiatrische aandoening wordt teruggevonden na het verstrijken van de oorspronkelijk voorziene duur van de beschermingsmaatregel, moet een nieuwe beschermende observatiemaatregel worden bevolen als zijn toestand dat vereist.
-
Overbrenging naar een andere residentiële instelling
Tijdens de beschermende observatiemaatregel kan de persoon met een psychiatrische aandoening, met het oog op een meer geschikte behandeling, naar een andere residentiële instelling worden overgebracht.
Dit kan op verzoek van:
- de beschermde persoon met een psychiatrische aandoening zelf;
- of enige belanghebbende;
- of van de een bevoegde arts-inspecteur van de residentiële instellingen.
De beslissing wordt steeds genomen door de arts-diensthoofd in overeenstemming met de arts-diensthoofd van de andere dienst én na overleg met de persoon met een psychiatrische aandoening.
-
Vervanging door een vrijwillige behandeling
De arts-diensthoofd kan altijd, in een gemotiveerd verslag en met instemming van de persoon met een psychiatrische aandoening, beslissen de beschermende observatiemaatregel te vervangen door een vrijwillige behandeling onder bepaling van de voorwaarden inzake verblijfplaats, geneeskundige behandeling of maatschappelijke hulpverlening en na het opstellen van een nieuw behandelingsplan.
Tijdens die vrijwillige behandeling onder voorwaarden, wordt de vervangen beschermende observatiemaatregel geschorst.
De vrijwillige behandeling onder voorwaarden duurt niet langer dan de vervangen beschermende observatiemaatregel of de verlenging ervan.
De beschermende observatiemaatregel wordt opgeheven als tijdens de vrijwillige behandeling onder voorwaarden niet is besloten om over te gaan tot een wederopname. -
Einde beschermende maatregel
De beschermende observatiemaatregel loopt ten einde vóór het verstrijken van de termijn, indien dat wordt beslist door:
- de rechter die de vrijwillige behandeling onder voorwaarden heeft opgelegd;
Dat kan op verzoek van:- de beschermde persoon met een psychiatrische aandoening zelf
- of enige belanghebbende
De gewone procedure is van toepassing.
- de procureur des Konings die de beschermende observatiemaatregel heeft opgelegd, zolang de rechter niet heeft beslist;
- de arts-diensthoofd, uit eigen beweging of op verzoek van enige belanghebbende.
- de rechter die de vrijwillige behandeling onder voorwaarden heeft opgelegd;